سنگ کلیه چیست؟
تشکیل سنگ کلیه درشرایطی است که بلور‌های نمک اسیدی و املاحی که به صورت طبیعی در ادرار وجود دارند با‌هم جمع شده و به اندازه‌های بزرگتری درآیند. اندازه‌ی آن‌ها در موارد مختلف متفاوت می‌باشد. برخی از سنگ های کلیوی بسیار کوچک هستند و تنها به اندازه‌ی یک عدد شن می‌باشند و برخی دیگر از آن‌ها به اندازه‌ای بزرگ هستند که می‌توانند تمام لگنچه کلیه را پر کنند.
در مرسوم ترین حالت، ادرار غلیظ شده امکان کریستالی شدن و چسبیدن مواد معدنی به یکدیگر را فراهم می سازد. حرکت و عبور سنگ کلیه غالباً با درد همراه است.
به طور معمول درد از ناحیه پهلو و یا کمر دقیقاً در زیر دنده ها شروع می شود و به سمت تحتانی شکم و یا لگن حرکت می کند. زمانیکه سنگ وارد مجاری ادراری می شود شدت درد تغییر می یابد.
سنگ کلیه به طور معمول در مردان سالم در سنین 30 تا 50 سال بروز می‌کند. نسبت مردان مبتلا به سنگ کلیه به زنان چهار به یک است.
بیمارانی که سابقه سنگ های کلیوی داشته باشند احتمال ابتلای مجدد آن‌ها به سنگ کلیه بیشتر است. همچنین در برخی موارد سنگ کلیه به صورت ارثی و خانوادگی بروز می‌کند.
معمولاً سنگهای کلیوی منجر به آسیب جبران ناپذیر نمی‌شوند. صرف نظر از داروهای مسکن و نوشیدن مقادیر زیادی مایعات، درمان‌های دیگر غیر ضروری اند اما به هرجهت درمان می‌تواند درپیشگیری از سنگهای مکرر در افراد مستعد کمک کننده باشد.
نشانه های سنگ های کلیوی
سنگ کلیه زمانی منجر به ظهور علائم می شود که وارد میزنای شود. میزنای لوله ارتباط دهنده کلیه و مثانه است. در این زمان علائم و نشانه های زیر ظهور می کنند:
– درد شدید در ناحیه پهلو و کمر ،درست در پایین دنده ها
– درد منتشر شونده به سمت تحتانی شکم و لگن
– درد در هنگام دفع ادرار
– ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای رنگ
– تهوع و استفراغ
– احساس نیاز مداوم به دفع ادرار
– تب و لرز در صورت وجود عفونت
دلایل ایجاد سنگ کلیه
معمولاً سنگهای کلیوی یک علت خاص ندارند. غالباً تعدادی از عوامل در ترکیب با هم شرایطی را ایجاد می‌کنند که فرد را مستعد ابتلاء به سنگ کلیه می سازند.
سنگ کلیه زمانی ایجاد می شود که اجزای ادرار (شامل: مایع ادرار ، املاح مختلف و اسیدها) از حالت تعادل خارج شده باشند.
در این حال ادرار که حاوی مواد کریستالی بیشتری است همچون کریستال‌های کلسیم، اگزالات و اسید اوریک و مایع موجود نیز قادر به رقیق سازی آن‌ها نخواهد بود و به موازات تشکیل کریستال‌ها ادرار دچار کمبود موادی است که از چسبیدن کریستال‌ها به یکدیگر و تشکیل سنگ جلوگیری می‌کنند.
در چنین شرایطی احتمال تشکیل سنگهای کلیوی ایجاد می‌شود.
انواع سنگ کلیه
بیشتر سنگ های کلیوی حاوی بیش از یک نوع کریستال هستند. انواع سنگ های کلیوی عبارتند از:
سنگهای کلسیمی:
بیشتر سنگ های کلیوی از نوع سنگ های کلسیمی هستند و معمولاً در فرم اگزالات کلسیم. برخی میوه ها و سبزیجات و نیز آجیل و شکلات حاوی سطوح بالایی از اگزالات هستند. کبد نیز اگزالات تولید می کند. فاکتورهای غذایی، مقادیر بالای ویتامین D، عمل جراحی بای پس روده و نارسایی های متابولیکی متعدد دیگر غلظت کلسیم و یا اگزالات در ادرار را افزایش می‌دهند. سنگ های کلسیمی در شکل فسفات کلسیمی نیز وجود دارند.
سنگهای ناشی از عفونت:
برخی سنگ ها در پاسخ به عفونت شکل می گیرند مانند عفونت دستگاه ادراری و یا عفونت کلیه. این نوع سنگها می‌توانند به سرعت ایجاد شده و بزرگ شوند.
سنگهای اسیداوریکی:
این نوع سنگها در افرادی که دچار دهیدراتاسیون (از دست دهی آب بدن) شده اند ، ایجاد می‌گردند؛ مانند افراد استفاده کننده از رژیم های پرپروتئین و یا افراد مبتلا به نقرس. فاکتورهای ژنتیکی و نارسایی‌های مرتبط با بافت‌های سازنده خون نیز در مستعد سازی فرد در ابتلا به سنگهای اسیداوریکی نقش دارند.
سنگهای سیستین:
این نوع سنگها درصد کمی را به خود اختصاص می‌دهند و در افراد دچار نوعی نارسایی ارثی تشکیل می‌شوند. این نارسایی ارثی منجر به دفع مقادیر بالایی از برخی اسیدهای آمینه می شود (سیستینوریا).
انواع دیگر:
برخی انواع نادر سنگ های کلیوی نیز می‌توانند ایجاد گردند.
همچنین بخوانید : آشنایی با سرطان کلیه، علائم و نشانه‌ها و راه‌های درمان
عوامل افزایش دهنده خطر تشکیل سنگ های کلیوی :
چاقی:
نمایه توده بدن (BMI) بالا، دورکمر بالا، و اضافه وزن با ریسک افزایش یافته تشکیل سنگ های کلیوی مرتبط هستند.
جنسیت مرد:
احتمال تشکیل سنگ های کلیوی در مردان بیشتر است.
تاریخچه خانوادگی و یا سابقه شخصی ابتلا به سنگ کلیه:
چنانچه فردی از اعضای خانواده سنگ کلیه داشته باشد ، سایرین نیز در معرض ابتلا به آن قرار دارند.
همچنین اگر خود فرد قبلاً سنگ کلیه داشته باشد مجددا در معرض خطر تشکیل سنگی دیگر قرار دارد.
افزایش سن:
گرچه سنگ کلیه در هر سنی می‌تواند تشکیل شود ولیکن در سنین بالای 40 سال معمول تر هستند.
دهیدراتاسیون:
ننوشیدن مقادیر کافی آب روزانه ریسک ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. افرادی که در مناطق با آب و هوای گرم زندگی می‌کنند و یا تعریق زیادی دارند بایستی بیش از دیگران آب بنوشند.
برخی برنامه های غذایی خاص:
رژیم‌های غذایی پرپروتئین، سدیم بالا و یا قند بالا ریسک ابتلا به برخی سنگ های کلیوی را افزایش می‌دهند.
جراحی و بیماری های گوارشی:
جراحی بای پس معده، بیماری روده تحریک پذیر و یا اسهال مزمن منجر به تغییراتی در فرایندهای گوارشی شده و جذب کلسیم را تحت تاثیر قرار داده و سطوح مواد تشکیل دهنده سنگ را افزایش می‌دهند.
دیگر شرایط پزشکی:
دیگر بیماری‌ها و شرایطی که ریسک سنگ های کلیوی را افزایش می دهند، مانند: اسیدوز توبولار کلیوی، سیستینوریا، هیپرپاراتیروئیدیسم و برخی عفونت‌های دستگاه ادراری.
آزمایش های تشخیص سنگ کلیه
چنانچه پزشک مشکوک به وجود سنگ کلیوی شود، تست‌ها و فرایند‌هایی را به منظور تشخیص قطعی ترتیب می‌دهد:
آزمایش ادرار:
در صورت ابتلا به سنگ کلیه، آزمایش ادار 24ساعته نشان‌دهنده مقادیر املاح زیادی در ادرار دفع شده خواهد بود.
آزمایش‌های تصویری:
تست‌های تصویری هر نوع سنگی را در دستگاه ادراری نشان می‌دهند. تست های تصویری معمولاً شامل سی تی اسکن و در برخی مواد غیر‌معمول شامل اشعه X می باشند.
آنالیز سنگ های دفع شده:
از بیمار خواسته می‌شود که در هنگام دفع ادرار از یک صافی استفاده کند تا هر تعداد سنگ دفع شده‌ای را جمع آوری نماید.
از این طریق سنگها برای تست‌های آزمایشگاهی جمع آوری می‌شوند. آنالیزهای آزمایشگاهی ساختار و نوع سنگهای کلیوی را آشکار می‌سازند. پزشک از این دسته اطلاعات به منظور تعیین علت تشکیل سنگ استفاده می‌کند و نیز برنامه‌ای برای پیشگیری از تشکیل سنگ های کلیوی در آینده تنظیم خواهد نمود.
آزمایش خون:
آزمایشات خون، افزایش کلسیم و یا اسید اوریک بالا را در خون آشکار می‌کنند. آزمایش خون به پزشک این امکان را می‌دهد تا احتمال دیگر بیماری‌های را بررسی کرده و سلامت کلیه ها را ارزیابی کند .
ویدئو در خصوص تدابیر جهت درمان سنگ کلیه
